မိန္းကေလးမ်ား ရာသီမလာေအာင္ တားနည္း

ရာသီကေတာ့ အခုတခါလာၿပီးပါၿပီ ၁ လၿခားမလား မၿခားမလား ေစာင့္ၾကည့္ေနပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ရာသီလာခါနီး အရမ္းငိုတာပဲဆရာ။ အသက္မေၿပာခဲ့ဖူးဘူး ၂၉ ႏွစ္ပါ။ ရာသီလာရင္ ကီလိုက်တတ္တာရယ္၊ ေက်ာမွာ အဖူေတြ ေပါက္တာရယ္၊ ေဆးေသာက္မွားဖူးလို႔ ရာသီမရပ္ၿဖစ္ခဲ့ဘူးတာရယ္၊ အခု ၂ လမွ ၁ ခါ ရာသီ လာေနတာရယ္ေၾကာင့္ ၂၈ လံုးေဆးေသာက္ေနပါတယ္ ၁ ကတ္ ကုန္သြားရင္ ဆက္တိုက္ေသာက္ရမွာလား။ ေဆးဆိုင္ကလာတဲ့ေန႔ကေန စေသာက္ခိုင္းပါတယ္။ ရာသီလာရင္ ေနမေကာင္းၿဖစ္တာ မသက္သာပါ။ ေဆး ၁ ကတ္ေတာင္ မကုန္ေသးလို႔ ေစာင့္ၾကည့္ေနဆဲပါ။

ရာသီ မမွန္တာကို မွန္ေအာင္၊ ရာသီလာလို႔ မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္တာေတြ သက္သာေအာင္ Menstrual adjustment ရာသီကို တားဆီးနည္းကို သံုးႏိုင္တယ္။ Menstrual suppression ရာသီမလာေအာင္ႏွိမ္တာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ခရီးသြားခ်ိန္၊ အလုပ္မ်ားခ်ိန္မွာ ရာသီလာလို႔ျဖစ္ရမဲ့ ဒုကၡသုကၡကို ေရွာင္ခ်င္လို႔လဲ ရာသီလာမွာကို တားဆီးတာမ်ိဳး လုပ္ႏိုင္တယ္။ (ဟန္းနီးမြန္း) ထြက္ခ်ိန္၊ အေပ်ာ္ခရီးထြက္ခ်ိန္မွာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ စိတ္မမွန္သူေတြ၊ စစ္မႈထမ္း-အမ်ိဳးသမီးေတြ၊ အားကစား-မယ္ေတြ ပါမယ္။ ရာသီေၾကာင့္ ရွိေနျပီးသား ေရာဂါ ပိုဆိုးတာကို ေရွာင္ခ်င္လို႔လဲ လုပ္လို႔ရပါတယ္။

အေမရိကားမွာ အသက္ ၁၈-၅ဝ အတြင္း အမ်ိဳးသမီး ၂႕၅ သန္းမွာ ရာသီနဲ႔ပတ္သက္ျပီး တခုခုေတာ့ ျဖစ္ၾကရတယ္။ ၃၁% ဟာ တႏွစ္မွာ ၉႕၆ ရက္ၾကာအိပ္ရာထဲ ေနၾကရတယ္။ ဒီနည္းကို သံုးေနတာ ႏွစ္ေတြၾကာပါျပီ။ အဲလုိ လုပ္သင့္တယ္ ဆိုတာကိုေရာ မလုပ္သင့္ဘူး ဆိုတာအတြက္ပါ အေထာက္အထားေတြ မျပည့္စံုပါ။

Benefits of Menstrual Suppression အက်ိဳးေတြ -
• Dysmenorrhea ရာသီလာလို႔ နာတာ သက္သာေစမယ္။
• Menorrhagia ရာသီဆင္းမ်ားတာ သက္သာေစမယ္။
• Premenstrual syndrome ရာသီမလာခင္ျဖစ္ခ်င္တာေတြ သက္သာေစမယ္။
• Perimenopausal symptoms ေသြးမဆံုးခင္ျဖစ္တာေတြ သက္သာေစမယ္။
• Menstrual migraines ရာသီလာခ်ိန္ျဖစ္တဲ့ (မိုင္ဂရင္း) အမူး-အကိုက္ေရာဂါ၊ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ၊ Acne ဝက္ျခံေပါက္တာေတြ နည္းေစမယ္။
• Sense of well-being ေနေကာင္းတယ္လို႔ ခံစားရေသးတယ္။
• ရင္သားတင္း-နာတာ၊ ရင္ျပည့္တာ၊ စတာေတြ သက္သာေစတယ္။

Disadvantages မလိုလားအပ္တာေတြလဲ ရွိပါမယ္။
• Unpredictable breakthrough bleeding မထင္မွတ္ဘဲ ေသြးဆင္းတာ ၾကံဳရႏိုင္တယ္။ မ်ားမွာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ ေဆးေသာက္ကာစ အစပိုင္းလေတြမွာ ျဖစ္မယ္။
• တကယ္လို႔ ကိုယ္ဝန္ ရွိေနမယ္ဆိုရင္ ကိုယ္ဝန္ ဟုတ္-မဟုတ္ သိရတာ ခါတိုင္းေလာက္ မလြယ္ႏိုင္ဘူး။
• Abdominal pain ဗိုက္အတင္းနာရင္၊ Chest pain ရင္ပတ္နာရင္၊ Heavy bleeding ေသြးဆင္းတာ မ်ားရင္၊ Vision changes မ်က္စိၾကည့္ရတာ မေကာင္း ျဖစ္လာရင္၊ Severe leg pain ေျခေထာက္ထဲက နာလာရင္ ဆရာဝန္ ျပရမယ္။

Methods of Menstrual Suppression နည္းလမ္းေတြ
၁။ Combined oral contraceptive (COC) ေဟာ္မုန္း ၂ မ်ိဳးတြဲ တားေဆးေတြကို အမ်ားဆံုး သံုးတယ္။ တားေဆးေတြက ၂၁-၂၈ ရက္ေသာက္ရတယ္။ အစပိုင္း ၂၁ ရက္ ေသာက္ရတဲ့ေဆး ကုန္တာနဲ႔ အေရာင္ရင့္ ေဆးျပား ၇ ျပားကို မေသာက္ေတာ့ဘဲ၊ ေနာက္ ေဆးကပ္သစ္ကို ဆက္ေသာက္ရတယ္။ ဆရာဝန္ေတြ ညႊန္ေလ့ရွိတာက ေဆးကပ္ ၃ ကပ္ (၂၁ X ၃ = ၆၃) ျပား ဆက္တိုက္ ေသာက္ခိုင္းတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ ၇ ရက္အတြင္းမွာ Withdrawal bleeding ရာသီ ျပန္လာမယ္။

• Seasonale® ေဆးဟာ ၈၄ ရက္ကို ေဟာ္မုန္းေတြပါျပီး၊ ေနာက္ ၇ ရက္အတြင္းမွာ ရာသီ ျပန္လာမယ္။
• ၁၉၇ဝ ေက်ာ္ကတည္းက သုေတသနေတြ လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ သုေတသနမွာ Seasonale နဲ႔ Nordette® (Ethinyl estradiol 30 mg နဲ႔ Levonorgestrel 150 mg) ကို ေဒသ အမ်ိဳးမ်ိဳးမွာ ေနတဲ့ အသက္ ၁၈-၄ဝ အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ၁ ႏွစ္တာ စနစ္တက် ေလ့လာခဲ့တယ္။ Nordette® ကေန မထင္မွတ္ဘဲ ေသြးဆင္းတာ ပိုနည္းတယ္။
• ဒီလိုတားေဆးကို မရပ္မနား ဆက္တိုက္ ေသာက္ေနတာကလဲ ရာသီမလာဘဲေနမယ္။ ၁၂ လသံုးသူထဲက ၅၃% မွာ စိတ္လဲ ခ်ရတာေတြ႔ရတယ္။
• Lybrel TM ေဆးကို FDA က အသိအမွတ္ျပဳထားတဲ့ တႏွစ္တာအတြက္ေဆး ျဖစ္တယ္။

၂။ တျခားနည္းေတြလဲ ရွိတယ္။
• Depot-medroxyprogesterone actetate injections (Depo-Provera®) (တႏွစ္သံုးရင္ ၅ဝ%၊ ၂ ႏွစ္သံုးရင္ ၉ဝ% ရာသီမလာဘူး။)
• Levonorgestrel intrauterine system (Mirena®) (၈ဝ-၉ဝ% ေသြးထြက္တာ နည္းတယ္။ တႏွစ္သံုးရင္ ၂ဝ% ရာသီမလာဘူး။)
• Etonogestrel implantable contraceptive (ImplanonTM) (ရက္ ၉ဝ သံုးျပီးရင္ ၂၁% ရာသီမလာဘူး။)
• ImplanonTM အေရျပားေအာက္ ထားရတဲ့ ေဆးေခ်ာင္းေတြကိုလဲ သံုးႏိုင္တယ္။
• Vaginal ring (NuvaRing®) ကြင္းနဲ႔ Contraceptive patch (Ortho Evra®) ေဆးကပ္ခြါေတြကို FDA ကေန အသိအမွတ္ ျပဳမထားေသးပါ။

Counseling Women သံုးခ်င္တဲ့ အမ်ိဳးသမီးေတြကို ေဆြးေႏြး-အေျဖရွာေပးသင့္တယ္။ ရာသီ မလာဘဲေနရင္ လာရမဲ့ ေသြးေတြဟာ အထဲမွာ ေအာင္းေနမယ္ထင္တာ မဟုတ္တဲ့အေၾကာင္း ရွင္းျပရမယ္။ ေနာင္မွာ ကေလးမရတာလဲ မျဖစ္ေစဘူး။ ဆင္းတဲ့ေသြးက ပိုအေရာင္ ရင့္မယ္။ ေစးတာပ်စ္တာလဲ ခါတိုင္းနဲ႔ မတူဘူး။

Menstrual mood swings ရာသီလာျခင္းႏွင့္ စိတ္ေျပာင္းလဲမႈ နဲ႔ တြဲဖတ္ပါ။

ေဒါက္တာတင့္ေဆြ (၂-၁၂-၂ဝ၁၁)
By HIM