ဆရာ IUD က ထည့္ထားရင္သားအိမ္က္ိုေဖာက္ၿပီး ဝမ္းေခါင္းထဲေရာက္သြားႏိုင္ပါလား?

ဆရာ IUD က ထည့္ထားရင္သားအိမ္က္ိုေဖာက္ၿပီး ဝမ္းေခါင္းထဲေရာက္သြားႏိုင္ပါလား။ အမ်ိဳးသမီးကိုထည့္ေပးမလုိ႔ကို အမ်ိဳးသမီးရဲ႕အေဒၚေတြက အဲဒီလိုေျပာေနလို႔ပါ။ အဲဒါ႐ွင္းျပေပးပါဆရာ။

ကိုယ္ဝန္တားဘို႔ သားအိမ္ထဲ ထည့္ထားရတဲ့ပစၥည္း Intra-Uterine Contraceptive Device ကို အတိုေကာက္ (IUCD) လို႔ ေခၚရာကေန ပိုတိုတဲ့ (IUD) လို႔ ေခၚလာတယ္။ အဂၤလိပ္စာလံုး (တီ) နဲ႔တူတယ္။ (တိုယိုတာ) အမွတ္တံဆိပ္နဲ႔ ဆင္တယ္။ အရင္ေပၚကာစတံုးက အဂၤလိပ္ စာလံုး (အက္စ္) နဲ႔တူတဲ့ ပလပ္စတစ္ ပစၥည္းေလးက ဆရာဝန္ေတြ သံုးတဲ့ ေျမြရုပ္ေလးနဲ႔ တူတယ္။ ေအာက္ဖ်ားမွာ ႏိုင္လြန္ၾကိဳးေလး ၂ ေခ်ာင္းက သားအိမ္ထဲ ထည့္ျပီးေနာက္ (ဗဂ်ိဳင္းနား) ထဲမွာ တိုတိုေလးက်န္ေအာင္ ျဖတ္ျပစ္ေပးလိုက္တယ္။ ဒီပစၥည္းေလး ရွိေန-မေန စစ္လို႔ရေအာင္ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီလို ပစၥည္း ႏွစ္မ်ိဳးႏွစ္စားရွိတယ္။
၁။ Copper IUD (ေကာ္ပါး-တီ) ပစၥည္း။ လူအမ်ားဆံုးသံုးတာျဖစ္တယ္။ Paragard ေခၚတယ္။ သားအိမ္ထဲမွာ ၁ဝ ႏွစ္ၾကာ ထားႏိုင္တယ္။ အေရးေပၚတားနည္း တခုအေနနဲ႔လဲ ဆက္ဆံမႈျပဳျပီး ၅ ရက္အတြင္း ထည့္ေပးႏိုင္တယ္။ ေဟာ္မုန္း မပါလို႔ ကေလးႏို႔တိုက္သူေတြနဲ႔လဲ သင့္တယ္။ Copper IUD ထဲကပါေနတဲ့ Copper ေၾကးနီဓါတ္ဟာ သုက္ပိုးအတြက္ အဆိပ္ျဖစ္တယ္။

၂။ Hormonal IUD ေဟာ္မုန္းပါပစၥည္း။ Mirena လို႔ေခၚတာထဲမွာ Levonorgestrel ေခၚတဲ့ Progestin ပါေနတယ္။ ပိုထိေရာက္တယ္။ ေဟာ္မုန္းပါေနလို႔ ေဟာ္မုန္းသတၲိနဲ႔ ေဘးထြက္-ဆိုးက်ိဳး ေတြေတာ့ ရွိလိမ့္မယ္။ သားအိမ္ထဲမွာ ၅ ႏွစ္ၾကာ ထားႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ဝက အခြ်ဲကိုေစးပ်စ္ေစလို႔ သုက္ပိုး ဝင္မလာေအာင္လဲ တားေပးႏိုင္တယ္။ သားအိမ္ အတြင္းနံရံကိုလဲ ပါးလႊာေစလို႔ မ်ိဳးစပ္မႈျဖစ္အံုးေတာ့ တြယ္ကပ္မႈ မျဖစ္ေစႏိုင္ဘူး။ ရာသီဆင္းတာကိုလဲ နည္းေစႏိုင္တယ္။ ဗိုက္နာတတ္တာလဲ သက္သာေစမယ္။

ႏွစ္မ်ိဳးလံုးကေန သုက္ပိုးနဲ႔ မ-မ်ိဳးဥ မေတြ႔ေစအာင္လုပ္ေပးတယ္။ မ်ိဳးဥနဲ႔သုက္ပိုး ေတြ႔ၾကအံုးေတာ့ သားအိမ္အတြင္းနံရံမွာ လာမတြယ္ေစႏိုင္ဘူး။ ဒီပစၥည္းရွိေနလို႔ သားအိမ္နဲ႔ သားအိမ္ျပြန္ေတြကေန အရည္တမ်ိဳးထြက္တယ္။ ဒီအေရထဲမွာ White blood cells ေသြးျဖဴဥ၊ Copper ions (ေကားပါး)၊ Enzymes (အင္ဇိုင္းမ္) ေတြ နဲ႔ Prostaglandins ေဟာ္မုန္းေတြ ပါတယ္။

ဘယ္အခ်ိန္မွာ သားအိမ္ထဲထည့္ေပးမလဲ
ကိုယ္ဝန္မရွိတာ ေသျခာရင္ ထည့္ႏိုင္တယ္။ ကေလးဖြါးဘူးတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကို ထည့္ေပးရတာ ပိုလြယ္ကူတယ္။ ထည့္ထားျပီး ၄-၆ ပတ္ေနရင္ တခါစစ္သင့္တယ္။ ျဖစ္ႏိုင္ရင္ ရာသီတခါဆင္းျပီးတိုင္း စစ္သင့္တယ္။ ဆရာဝန္ဆီ မသြားႏိုင္ရင္ ကိုယ့္တိုင္ ကိုယ့္လက္ေခ်ာင္းထည့္ျပီး ႏိုင္လြန္ၾကိဳးေလး စမ္းေတြ႔-မေတြ႔စစ္ႏိုင္ပါတယ္။

Copper IUD သံုးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၁ဝဝဝ ေယာက္မွာ ၆ ေယာက္ ကိုယ္ဝန္ရတာ ေတြ႔ရတယ္။ Hormonal IUD သံုးတဲ့ အမ်ိဳးသမီး ၁ဝဝဝ ေယာက္မွာ ၂ ေယာက္ ကိုယ္ဝန္ရတာ ေတြ႔ရတယ္။ အဲလိုျဖစ္ရတာရဲ႕ အမ်ားဆံုးအေၾကာင္းရင္းက ပစၥည္းထြက္က်တာ မသိလိုက္လို႔ျဖစ္တယ္။ ေမြးျပီးကာစ အမ်ိဳးသမီးေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ ထည့္ျပီးေနာက္ တႏွစ္အတြင္းမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ကေလး မေမြးဘူးေသးသူေတြလဲ ျဖစ္တယ္။

Hormonal IUD သံုးသူေတြ ၉ဝ% မွာ ရာသီဆင္းတာ နည္းေစမယ္။ ဗိုက္နာတတ္တာလဲ သက္သာမယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ရာသီ မဆင္းတာလဲ ရွိတယ္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ Endometrial hyperplasia သားအိမ္ေရာဂါ နဲ႔ Endometrial cancer သားအိမ္-ကင္ဆာေတြ ျဖစ္တာ သက္သာေစႏိုင္တယ္။ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ ရွိေနသူေတြလဲ ခံစားရတာေတြ သက္သာေစႏိုင္တယ္။ Ectopic pregnancy ျဖစ္တာလဲ နည္းတယ္။ လူ ပိုမဝေစႏိုင္ဘူး။

သတိထားစရာေတြ
• ပိုက္ဆံပိုကုန္က်တယ္။
• ရာသီဆင္းတာ မ်ားတတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕မွာ ဗိုက္နာတာပိုႏိုင္တယ္။ ၾကားရက္ ေသြးနဲနဲဆင္းခ်င္ဆင္းမယ္။
• လူ ၁ဝဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ သားအိမ္ကေန ေပါက္ထြက္သြားတတ္တယ္။
• လူ ၁ဝဝ မွာ ၂ ေယာက္ကေန ၁ဝ ေယာက္ေလာက္ ထြက္က်တတ္တယ္။ ထည့္ကား ပဌမႏွစ္အတြင္း အျဖစ္မ်ားတယ္။
• Hormonal IUD သံုးသူေတြမွာ ကင္ဆာမဟုတ္တဲ့ မ်ိဳးဥအိမ္-အက်ိတ္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မခြဲရဘဲ ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။ တားေဆး-စားေဆးေတြလိုဘဲ ေဟာ္မုန္းသတၲိေတြရွိမယ္။ ရင္သားတင္းတာ-နာတာ၊ စိတ္မူေျပာင္းတာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ နဲ႔ ဝက္ျခံ ထြက္တာေတြ ျဖစ္တယ္။ သိပ္မမ်ားလွပါ။
• တကယ္လို႔ ပစၥည္းထည့္ထားရင္း ကိုယ္ဝန္ရရင္ ထုတ္ျပစ္ရမယ္။
• PID တင္ပါးဆံုတြင္း အဂၤါေတြေရာင္ျခင္း ျဖစ္မလား စိုးရိမ္တာရွိေပမဲ့ ထည့္တံုးက ရွိေနခဲ့လို႔ျဖစ္တာမ်ားတယ္။
• STD လိင္ကတဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါေတြ ရွိေနတံုး မထည့္ပါနဲ႔။ STDs ေတြကို မကာကြယ္ႏိုင္ဘူး။

(ေကာပါး-တီ) ကို အေရးေပၚတားနည္းအျဖစ္သံုးနည္း
က်ားသုက္ပိုးနဲ႔ မမ်ိဳးဥေတြဆံုျပီးေနာက္ သားအိမ္နံရံမွာသေႏၶကပ္ျခင္းဟာ မ်ိဳးဥထြက္ျပီးေနာက္ ၆ ရက္ကေန ၁၂ ရက္ အတြင္းမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ IUDs ထည့္တာကို မ်ိဳးဥထြက္ျပီးေနာက္ ၅ ရက္အတြင္း လုပ္ႏိုင္တယ္။ မ်ိဳးဥမထြက္ခင္ ၃ ရက္ ေလာက္အတြင္း အတူေနခဲ့တာကိုပါ ကာကြယ္မယ္။ အဲဒီရက္ဟာ အတူေနခဲ့ျပီး ၈ ရက္အထိအခ်ိန္ၾကာျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ မ်ိဳးဥထြက္ရက္ကို မစိမ္းဘဲ မသိႏိုင္လို႔ အကာကြယ္မဲ့ လိင္ဆက္ဆံျပီးေနာက္ ၅ ရက္အတြင္း IUD ထည့္သင့္တယ္။ WHO ကေတာ့ ရာသီရက္ ၁၂ ရက္ေျမာက္ေန႔အထိ သံုးႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ Copper IUD ကို ၁၂ ႏွစ္အထိထားႏိုင္တာ ေပၚလာျပီ။ သတိထားဘို႔က (STIs) လိင္ကတဆင့္ကူးစက္ေရာဂါ ရွိေနသူေတြ မသံုးသင့္ဘူး။

Follow-up ပစၥည္းထည့္ထားျပီးေနာက္
သေႏၶတား သားအိမ္ထဲထည့္ထားရတဲ့ ပစၥည္းထည့္ထားျပီရင္ ဘာေတြကို ဂရုစိုက္ရမလဲ။ ၄-၆ ပါတ္ေနရင္ ထည့္ေပးတဲ့ ဆရာဝန္က တခါေခၚစစ္ပါမယ္။ ဒိေနာက္မွာေတာ့ တႏွစ္တခါသာစစ္ဘို႔လိုမယ္။ လစဥ္ရာသီလာတိုင္း ထြက္က်-မက် ကိုယ့္ဖါသာစစ္ပါ။ ၾကားထဲမွာလဲ ကိုယ့္ဖါသာ ကိုယ့္လက္နဲ႔ကို စစ္ေနႏိုင္တယ္။ ခက္တာလဲရွိမယ္။ လြယ္တာလဲရွိတယ္။ ဆရာဝန္ကို တိုင္ပင္ပါ။ လိုအပ္တိုင္း ဆရာဝန္ကိုတိုင္ပင္ပါ။

ေဒါက္တာ တင့္ေဆြ