ေျပာေနၾကတဲ့ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္း အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း

ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းသည္ ပိႆာခ်ိန္ (၁၈,၀၀၀) တန္ခ်ိန္၂၉ ဒသမ ၃၃ တန္သာ ရွိရမည္။ ၂၉၄ တန္ လုံးဝမဟုတ္ပါ။

သမိုင္းဆိုတာ ေဖ်ာက္ဖ်က္၍ရေသာ အရာတစ္ခု မဟုတ္သလို သမိုင္းတိုင္းကိုလည္း ျမင့္မားတဲ့ အေတြးအေခၚေတြနဲ႔ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ ေဝဖန္တတ္ဖို႔ကလည္း အလြန္လိုအပ္လွပါတယ္။ သမိုင္းဆိုတာ ေခတ္တစ္ခုရဲ႕ အမွတ္အသားေတြသာ ျဖစ္သလို ေခတ္တစ္ခုရဲ႕ Transition timeline ေတြမွာလည္း ေဝခြဲမရႏိုင္ေလာက္တဲ့ Error အမွားေတြလည္း ရွိေနတတ္ပါတယ္။ ယေန႔ ျမန္မာျပည္မွာ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းက ေရပန္းစားေနသလို တူးေဖာ္ေနသူေတြကလည္း ျပည္သူေတြကို ပုံျပင္ဒ႑ာရီဆန္တဲ့ ဂမီ႓ရလမ္းေၾကာင္းေပၚကို ဆြဲတင္ေနၾကသလိုလည္း ျဖစ္ေနၿပီး ျပည္သူေတြကို နိမ့္က်တဲ့ အေတြးေခၚနဲ႔ အယူမွား၊ အေတြးမွား၊ ကိုးကြယ္မွားေအာင္ ဂမီၻရ အေမွာင္တိုက္သို႔ ေသြးေဆာင္ေနသလိုလည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းကို ကမာၻက သိရျခင္းက ၁၅၈၃ စက္တင္ဘာ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဗင္းနစ္ (Venence) ၿမိဳ႕သား ကုန္သည္ Gaspero Balbi (ဂါးစ္ပါ႐ို) ၏ ခရီးသြားမွတ္တမ္း တစ္ခုေၾကာင့္ပင္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ ဂါးစ္ပါ႐ိုရဲ႕ ခရီးသြားမွတ္တမ္းကို (Voyage to Pegu, and Observations There, Circa 1583) Gaspero Balbi လို႔ ပုံႏွိပ္ထုတ္ေဝလိုက္တဲ့ အခ်ိန္ကစၿပီး ကမာၻ႔သမိုင္း သုေတသီေတြက ဓမၼေစတီမင္းနဲ႔ ဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းကို စိတ္ဝင္စားခဲ့ၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ Gaspero ဟာ သူ ေရႊတိဂံုဘုရား ကုန္းျမင့္ေပၚေရာက္ေတာ့ ခန္းမလို႔ပင္ တင္စားေလာက္တဲ့ အလြန္ႀကီးတဲ့ ေခါင္းေလာင္းႀကီးကို ေတြ႔ခဲ့ေၾကာင္းနဲ႔ ေခါင္းေလာင္းႀကီး အဝန္းက လူသုံးေယာက္ဖက္စာေလာက္ ရွိေနၿပီး အျမင့္က ေျခလွမ္းက်ဲ ခုနစ္လွမ္းေလာက္ ရွိမယ္လို႔ ေခါင္းေလာင္းရဲ႕ ႀကီးမားပုံကို တင္စားထားခဲ့ပါတယ္။ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း၏ သမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္လုံးမွ ယေန႔တိုင္ ေခါင္းေလာင္း၏ အေလးခ်ိန္ကို ပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀,၀၀၀ (မက္ထရစ္တန္ ၂၉၄ တန္) ရွိတယ္လို႔ ေခါင္းေလာင္းကို တြင္တြင္တင္စားလို႔ ေနၾကတာေတြကိုသာ ေတြ႔ေနရသလို ဒီကိန္းဂဏန္းေတြက ျဖစ္ႏိုင္မလား၊ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလား ဆိုတာကိုေတာ့ ဘယ္သူကမွ မေတြးေခၚခဲ့ၾကပါဘူး။ တကယ္ဆို ဒီကိန္းဂဏန္း တန္ခ်ိန္ ၂၉၄ တန္ ဆိုတာက လုံးဝမျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။

အဲဒီ ကိန္းဂဏန္းအတိုင္း ေခါင္းေလာင္း အေလးခ်ိန္က ရွိေနခဲ့ရင္လည္း အဲဒီဓမၼေစတီ ေခါင္းေလာင္းက ပဲခူးကေန ေရႊတိဂံုဘုရားကုန္းေပၚ ဘယ္လိုမွ ေရာက္ႏိုင္စရာ မရွိသလို အျပန္အလွန္အားျဖင့္ ေရႊတိဂံုကေန လက္ရွိ ရွာေနၾကတဲ့ ျမစ္ဆုံကို မဆိုထားနဲ႔၊ ကမ္းနားကိုေတာင္ ေရာက္သြားႏိုင္စရာအေၾကာင္း မရွိပါဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ ေက်ာ္ေလာက္ကို မဆိုထားပါနဲ႔၊ ယေန႔ေခတ္ႀကီးမွာေတာင္ တန္ ၃၀၀ ေလာက္ရွိတဲ့ ဝန္ထုပ္တစ္ခုကို တစ္ေနရာကေန တစ္ေနရာကို သယ္ဖို႔ မလြယ္လွပါဘူး။ ယေန႔ ဆိပ္ကမ္းမွာေသာ္မွ ကုန္ေသတၱာ (Container) တန္ ၄၀ ကို မ,ႏိုင္တဲ့ Crane ေတြေလာက္ကိုသာ ထားရွိသလို တံတားေတြကိုေတာင္ တန္ ၆၀ ဒဏ္ ခံႏိုင္႐ုံေလာက္ပဲ ေဆာက္ထားၾကတာပါ၊၊ ၿပီးေတာ့ ထိုႏွစ္ ၄၀၀ ေက်ာ္ေလာက္က Duch ေတြက ႐ြက္သေဘၤာေတြနဲ႔ သြားလာေနၾကတာမို႔ တန္သုံးရာဝန္ကို တင္ဖို႔ဆိုရာမွာ အနည္းဆုံး တန္ ၄၀၀ ရွိတဲ့ သေဘာမ်ဳိး ရွိေနဖို႔ လိုပါတယ္။ အဲဒီေခတ္မွာ ႐ြက္သေဘၤာမ်ဳိးေတြေလာက္သာ ရွိေနခဲ့တာမို႔ တန္ ၃၀၀ ကို ဒီလို ႐ြက္သေဘၤာတစ္စင္းေပၚ သို႔မဟုတ္ ႏွစ္စင္းတြဲေပၚကို ဘယ္လိုမွ တင္ယူႏိုင္စရာအေၾကာင္း လုံးဝမရွိပါဘူး။

ဒါေၾကာင့္ ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္း သမိုင္းမွာ ပိႆာခ်ိန္ ကိန္းဂဏန္း Error ဧကန္ ရွိေနၿပီ ဆိုတာကို ရဲရဲဝံ့ဝံ့ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ခရီးသြားမွတ္တမ္းမွာ Gaspero ကလည္း ေခါင္းေလာင္းရဲ႕ အ႐ြယ္အစား ပမာဏကို အဝန္း လူသုံးဖက္မွ်၊ အျမင့္ ေျခလွမ္းခုနစ္လွမ္းေလာက္ ဆိုတာ ခန္႔မွန္းေရးသားထားျခင္းသာ ျဖစ္သလို ေခါင္းေလာင္းေပၚက ပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀,၀၀၀ ဆိုထားရာမွာလည္း ကိန္းဂဏန္း Error ဧကန္ ရွိေနၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။

တကယ္ဆို ကိန္းဂဏန္းက ၁၈၀,၀၀၀ မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ ေခါင္းေလာင္းေပၚက ကိန္းဂဏန္းက ၁၈,၀၀၀ မွ်သာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါဟာ ေခါင္းေလာင္းေပၚ ကမၸည္းထိုးသူက Zero သုံညတစ္လုံး ပိုထုမိသြားတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို ေခါင္းေလာင္းေပၚက ကူးယူသူတို႔၏ အမွားလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပိုမိုရွင္းလင္းေအာင္ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ပိႆာခ်ိန္ ၆၁၃ ဒသမ ၅ ပိႆာဟာ မက္ထရစ္တန္ တစ္တန္နဲ႔ ညီမွ်ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀,၀၀၀ ကို (၆၁၃ ဒသမ ၅) ပိႆာနဲ႔ စားလိုက္ရင္ ယခုေဖာ္ျပေနၾကတဲ့ မက္ထရစ္တန္ခ်ိန္ ၂၉၃ ဒသမ ၃၉ တန္ကို ရပါတယ္။ တစ္ခါ ပိႆာခ်ိန္ ၁၈,၀၀၀ ကို ၆၁၃ ဒသမ ၅ နဲ႔ စားမယ္ဆိုရင္ မက္ထရစ္ တန္ ၂၉ ဒသမ ၃၄ တန္ကို ရပါတယ္။

ဒီေတာ့ ဒီေခါင္းေလာင္းရဲ႕အေလးခ်ိန္ အမွန္က အထက္ပါ ၂၉ ဒသမ ၃၄ တန္ပဲ ျဖစ္ေနရမွာပါ။ အဲဒီလို တန္ ၃၀ သာ ရွိေနခဲ့တာမို႔ DeBrito (ငဇင္ကာ) အလြယ္တကူ ခိုးယူႏိုင္ၿပီး ပုဇြန္ေတာင္ေခ်ာင္းအထိ ဆင္နဲ႔ ဆြဲႏိုင္ခဲ့တာ ျဖစ္သလို သူ႔ရဲ႕ Duch သေဘၤာႏွစ္စင္းကို ယွဥ္ၿပီး တင္သြားႏိုင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတာင္ သူ႔သေဘၤာႏွစ္စင္းက ဒီတန္ ၃၀ မွ်ကိုေတာင္ မႏိုင္ဝန္ထမ္းရတဲ့ အေျခအေန ျဖစ္သြားတာမို႔ အဲဒီ သေဘၤာႏွစ္စင္းလုံး ေမွာက္သြားရတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဒီေန႔ ကြၽန္ေတာ္ ရဲရဲဝံ့ဝံ့ စိန္ေခၚၿပီး ေျပာႏိုင္တာက ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းဟာ လက္ရွိ ေဖာ္ျပေနၾကတဲ့ ပိႆာခ်ိန္ ၁၈၀,၀၀၀ (၂၉၄ တန္) လုံးဝ မဟုတ္ေၾကာင္း၊ ေခါင္းေလာင္းက ပိႆာခ်ိန္ ၁၈,၀၀၀ မက္ထရစ္တန္ (၂၉ ဒသမ ၃၄) တန္သာ ရွိရမည္ ျဖစ္ေၾကာင္း အတိအလင္း ေၾကညာအပ္ပါတယ္။ ကမာၻေပၚမွ မည္သည့္ပညာရွင္ႏွင့္မဆို ယွဥ္ၿပဳိင္ ေျဖရွင္းေပးႏိုင္ေၾကာင္းကိုလည္း အာခံခ်က္ ေပးထားပါတယ္။

ဓမၼေစတီေခါင္းေလာင္းဟာ Duch ကုန္သည္ ခရီးသြားမွတ္တမ္းအရ ေခါင္းေလာင္းအဝ က်ယ္လြန္းေနလုိ႔ out of bell shape ျဖစ္ေနႏိုင္သလို Thickness (အထူ) က ပုံမွန္ရွိသင့္တာထက္ ပါးေနႏိုင္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ လူေတြ ေျပာေနသလို မီးေက်ာင္းနကၡတ္နဲ႔ ထုလို႔ အသံမထြက္ဘူး၊ အသံမမွန္ဘူး ဆိုတာကလည္း နကၡတ္ေၾကာင့္ မဟုတ္ပါဘူး။ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားသလို out of bell shape ျဖစ္ေနၿပီး အထူအပါး မညီတာရယ္ေၾကာင့္ ေရႊ+ေၾကး+ေငြနဲ႔ သံ Alloy metal ေတြကို စပ္တဲ့ေနရာမွာ Ratio အခ်ဳိးအစား စံမညီမွ်ခဲ့ရင္ အဲလိုျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေခါင္းေလာင္းဟာ တန္ ၃၀ မွ်သာ ရွိေနၿပီး ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ ၾကာျမင့္ခဲ့ၿပီးမို႔ လက္ရွိ အေျခအေနမွာ ေခါင္းေလာင္းဟာ ျမစ္ေရေအာက္မွာ အနည္းဆုံး ေပ ၂၀ ေအာက္ ေျမႀကီးထဲကို နစ္ျမဳပ္ဝင္သြား ေနရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တည္ေနရာအမွန္ကို ဘယ္သူမွ အတိက်သိႏိုင္မွာ မဟုတ္ေတာ့သလို ေခါင္းေလာင္းတင္သြားတဲ့ သေဘၤာႏွစ္စင္းကလည္း သစ္သားသေဘၤာေတြေပမို႔ ႏွစ္ ၄၀၀ ၾကာသြားၿပီမို႔ သေဘၤာေတြကိုလည္း အလုံးလိုက္ ေတြ႔ႏိုင္စရာအေၾကာင္း မရွိေတာ့ပါဘူး။

လက္ရွိ ရွာေဖြေနတဲ့အဖြဲ႔ဟာ ဆလုံ ၁၀ ေယာက္ေလာက္ကို ငုပ္ရွာခိုင္းတယ္ ဆိုကတည္းက သူတို႔ဟာ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ ဆိုတဲ့အခ်ိန္ရဲ႕ နက္႐ိႈင္းမႈ မသိနားမလည္ၾကသလို ဘိုးေတာ္ဦးစီးတဲ့ အဖြဲ႔မ်ဳိးလည္း ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လည္း လြယ္လြယ္နဲ႔ အာမခံခ်က္ေတြ ေလွ်ာက္ေပးခဲ့ၿပီး တျဖည္းျဖည္း အဖ်ား႐ွဴးသြားေနၾကတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ အရင္အစိုးရ အကူအညီေတာင္းလို႔ အဂၤလိပ္ေရေၾကာင္း သိပၸံပညာရွင္ Mr.Mike Hatcher ဦးစီးတဲ့ အဖြဲ႔က ၂၀၀၁ ခုႏွစ္ မတ္လကစၿပီး ေခတ္မီကိရိယာေတြနဲ႔ under water ground survey ကို ကိုးလတိုင္ လုပ္ခဲ့တယ္ ဆိုတာကိုလည္း သူတို႔က မသိသလို ေနာက္ဆုံး ၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ေရာက္မွ Damien Lay ရဲ႕ စီမံကိန္းမွာ side scan Sonar survey ကို ျမစ္ေရေအာက္ ေျမၾကမ္းျပင္ (ေလးကီလိုမီတာ) ပတ္ပတ္လည္ကို ေခတ္မီ ေရငုပ္ဝတ္စုံ ေရငုပ္သမားမ်ားႏွင့္ Survey လုပ္ခဲ့တယ္ ဆိုတာကိုလည္း သူတုိ႔ မသိၾကသလို ၂၀၁၂ ဇြန္မွာလည္း ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဌာနနဲ႔ စင္ကာပူက SD Mark International LLP Co. ကုမၸဏီတို႔က ေခါင္းေလာင္း ျပန္လည္ရွာေဖြေရးအတြက္ USD 10 million အေမရိကန္ေဒၚလာ ဆယ္သန္းကို မတည္ဖို႔ သေဘာတူခဲ့ၾကပါေသးတယ္ ဆိုတာေတြကိုလည္း သူတို႔မသိခဲ့ၾကပါဘူး။

ဒါေတြကို မေလ့လာဘဲ လက္ရွိ အဖြဲ႔ေခါင္းေဆာင္က ဘိုးေတာ္ေတြ ေျပာတဲ့အတိုင္း သတင္းမီဒီယာေတြ ေလွ်ာက္ေျပာ၊ စာ႐ြက္ ေလွ်ာက္ေဝတာမ်ဳိးေတြကို လုပ္ေနခဲ့ၾကတာပါ။ တကယ္ေတာ့ ဒီေခါင္းေလာင္းကို ေတြ႔သည့္တိုင္ ေခတ္မီသိပၸံနည္းပညာေတြ မရွိဘဲ ဒီေခါင္းေလာင္း အေပၚမေရာက္ႏိုင္သလို လက္ရွိအဖြဲ႔က တူးေဖာ္ခဲ့ရင္ ေခါင္းေလာင္း ပ်က္စီးသြား႐ုံကလြဲလို႔ ဘာမွျဖစ္လာစရာ မရွိပါဘူး။ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀၀ တိုင္ စြတ္စိုတဲ့ ျမစ္ေရေအာက္မွာ ရွိေနတဲ့ Alloy Metal အေကာင္းပကတိ မရွိႏိုင္ပါဘူး။ Alloy မွာ သံပါေနတာမို႔ အဲဒီေခါင္းေလာင္းမွာ ဆန္ခါေပါက္ေတြ ျဖစ္ေနမွာ ျဖစ္သလို ထိလိုက္တာနဲ႔ ေႂကြသြားမွာပါ။ ဒါေတြကို လက္ရွိအဖြဲ႔က ဘာမွမသိၾကဘဲ ဆလုံေတြ ေခၚငုပ္ခိုင္းၿပီး ေတြ႔တာနဲ႔ ကရိန္းနဲ႔ ဆြဲတင္လို႔ ရမယ္လို႔ လြယ္လြယ္ထင္ေနခဲ့ၾကတာပါ။ အခ်ိန္ရဲ႕ နက္႐ိႈင္းမႈနဲ႔ ျမစ္ေရေအာက္ သဘာဝအျပင္ သစ္သားတစ္တုံးက ေရေအာက္မွာ ႏွစ္ေလးရာ ၾကာသြားရင္ ဘယ္အဆင့္ကို ေရာက္ေနမယ္ဆိုတဲ့ သုတေတြလည္း မရွိတာမို႔ ယခုလို လြယ္လြယ္ေလွ်ာက္ေျပာၿပီး ျပည္သူေတြကို နတ္မႈိင္း၊ ဘိုးေတာ္မႈိင္းေတြကို တိုက္ေနၾကၿပီး ကိုးကြယ္မႈေတြ မွားေအာင္ ဖန္တီးေနၾကသလိုလည္း ျဖစ္ေနပါတယ္။

ျပည္သူေတြမွာ အေတြးအေခၚေတြ နိမ့္က်လာေနရင္ ကိုးကြယ္မႈေတြ မွားလာၿပီး တျဖည္းျဖည္း လူမ်ဳိးေရးေတြကိုပါ က်ဆင္းလာေစႏိုင္သလို ျပည္သူေတြကို အေတြးအေခၚ နိမ့္က်ေအာင္၊ ကိုးကြယ္မႈ မွားေအာင္ ဖန္တီးသူေတြကလည္း နံပါတ္တစ္ အမ်ဳိးသားေရး ရန္သူေတြလည္း ျဖစ္သြားႏိုင္ပါတယ္။

by ဘဲလားေလဘာတီ (Astro-Political Scientist)
Credit – ထားႏြယ္