“မူးယစ္ေဆးသံုးတဲ႔သူေတြကို ေမးၾကည္႔ပါ သူတို႔လည္း ဒုကၡကို ေတာ္ေတာ္ေလးခံစားရပါတယ္”

ျမန္မာႏိုင္ငံမူးယစ္ေဆး၀ါးဆန္႕က်င္ေရးအသင္းစီမံခ်က္အၾကံေပး စိတ္က်န္းမာေရး ဆရာ၀န္ၾကီး ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္လြင္ႏွင္႕ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္းျခင္း

ျမန္မာႏိုင္ငံက လူငယ္ေတြမွာ မူးယစ္ေဆးသံုးစြဲေနၾကတဲ႔အေနအထားေတြ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ျဖစ္လာၿပီးေတာ႕ သံုးစြဲမႈႏႈန္း ကလည္း ျမင္႔တက္လာတာေတြ႕ရတဲ႕အတြက္ျမန္မာႏိုင္ငံ မူးယစ္ေဆး၀ါးဆန္႕က်င္ေရးအသင္းကို သြားေရာက္ေတြ႕ဆံု ေမးျမန္း ျဖစ္ခဲ႕႔ပါတယ္။

ေမး။ လက္ရွိ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာမူးယစ္ေဆးဝါး သံုးစြဲမႈနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီး သိခ်င္ပါတယ္။

ေျဖ။ အခုလက္ရွိ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲမႈနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ နဲနဲခြဲျခားၿပီးေျပာရမွာေပါ့။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏိုင္ငံမွာ မူးယစ္ေဆးဝါးနဲ႔ပတ္သတ္ၿပီးေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ကမာၻပျခားႏိုင္ငံမ်ားနည္းတူ ပထမဆံုးကေတာ့ဘိန္းေပါ့ အဲဒါေတာ့ ျပႆနာ အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အမ်ိဳးအစားတစ္ခုပါ။ ဒါေပမယ့္ ဘိန္းက စတင္ခဲ့ေပမယ္လို႔ ႀကီးမားတဲ့ အႏၱရာယ္ႀကီးျဖစ္လာရေအာင္ေတာ့ သိပ္ အႀကီးက်ယ္ႀကီးေတာ့ မရွိခဲ့ဘူး။ ဘိန္းစားတယ္ ဘိန္းစားၿပီးေတာ့ ကုသေပးရတယ္ဆိုတာမ်ိဳးပဲ ရွိခဲ့ေပမယ့္လို႔ ထူးထူးျခားျခား ေလးကေတာ့ ၁၉၇၀ ေလာက္မွာ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံကို ဘိန္းျဖဴ နံပါတ္၄ ေပါ့ အရင္တုန္းကေတာ့ နံပါတ္၃ေပါ့ ဘိန္းညိဳ စေပၚလာတယ္။ ေပၚလာၿပီးတဲ့အခါမွာအထူးသျဖင့္ လူငယ္ထုၾကားမွာ ၇၀ ေလာက္ကေန ႏွစ္ႏွစ္ေလာက္အတြင္းမွာ အရမ္း အႏၱရာယ္ႀကီးမားတဲ့ ေရာဂါသ႑ာန္ျဖစ္သြားတယ္။ ဘိန္းျဖဴအႏၱရာယ္သိပ္ႀကီးခဲ့ပါတယ္။ အဲေတာ့မွ ကြ်န္ေတာ္တို႔ႏိုင္ငံက အားလံုးကဝိုင္းဝန္းၿပီးေတာ့ ကုသေရးေတြ ျပန္လည္ျပဳစုေရးေတြနဲ႔ ပတ္သတ္ၿပီးေတာ့ တိက်တဲ့ဥပေဒတစ္ခု လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါက ၁၉၇၄ မူးယစ္ေဆးဝါးေဘးဆိုတဲ့ဥပေဒ။ အရင္တုန္းကေတာ့ ဘိန္းအက္ဥပေဒေတြဘာေတြရွိပါတယ္။ အဲတုန္းက အဓိကသံုးတာ ဘိန္းျဖဴပါပဲ။ အဲဒါက ၈၈ခုႏွစ္ေလာက္အထိကိုပဲ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သံုစြဲတဲ့ဘိန္းအမ်ိဳးအစားမွာ ဘိန္းျဖဴျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္ၾကေတာ့ ဘိန္းျဖဴသံုးစြဲတဲ့သူနည္းသြားပါတယ္။ ဒါနည္းသြားေပမယ့္လို႔ မူယစ္ေဆးဝါးအေနနဲ႔ စိတ္ႀကြရူးသြပ္ ေဆးလို႔ေခၚတဲ့ ATS လိုဟာမ်ိဳးေတြ နဲနဲ မ်ားလာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ျပန္ၾကည့္လိုက္ရင္ ၉၆ ေနာက္ပိုင္းမွာ စိတ္ႀကြရူဒးသြပ္ေဆး ရာဘ၊ ရာမဒါေတြသံုးစြဲမႈမ်ားလာေပမယ့္ ၂၀၁၁ ေလာက္ကစၿပီးဘိန္းျဖဴ ျပန္လည္ဖမ္းမိတဲ့သတင္းေတြ ဘိန္းမဲ ဘိန္းျဖဴ ၿပီးေတာ့ တစ္ျဖားဟာေတြေပါ့ စိတ္ႀကြေဆး၊ ေဆးေျခာက္စသည္ျဖင့္ ဘိန္းအမ်ိဳးအစား မူးယစ္ေဆဝါးေတြကို ဖမ္းမိတဲ့သတင္းေတြဟာ ၂၀၁၁ ေလာက္ကစၿပီးအခု ၁၂/၁၃ ဆိုရင္ ေန႔တိုင္းလိုလိုမပါတဲ့ေန႔ မရွိပါဘူး။ အခုရက္ပိုင္းအတြင္း ဆိုရင္ေတာင္မွ တာခ်ီလိတ္လိုေနရာမ်ိဳးမွာ မိုးေကာင္းလိုေနရာမ်ိဳးမွာ ကခ်င္ျပည္နယ္ ရွမ္းျပည္နယ္ နယ္စပ္ေဒသ ဒါေတြတင္ မကပါဘူး ဗမာျပည္တြင္း ၿမိဳ႕ေတြမွာပါ ဘိန္းျဖဴေတြ စိတ္ႀကြေဆးေတြကို ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ဖမ္းဆီးမိတဲ့သတင္းေတြ ပါေန ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ အဲဒီ့လို ဖမ္းဆီးရမိတာမ်ားတယ္ဆိုရင္ ေရာက္ရွိလာတာမ်ားလို႔ပါ။ ေစ်းႏႈန္းအရၾကည့္မယ္ဆိုရင္လည္း က်တယ္။ လူငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ျပန္သံုးလာၾကတယ္။

ေမး။ ဘိန္းျဖဴသံုးတဲ႕ သူက ဘိန္းျဖဴပဲ သံုးတယ္လို႕ ၾကားဖူးေပမဲ႕ ဘိန္းျဖဴေရာ ေဆးျပားကို တြဲသံုးလာတဲ႕ သူေတြလည္း ရွိတယ္လို႕ သိရေတာ႕ ဘယ္လိုေၾကာင္႔ပါလဲ။

ေျဖ။ အဲဒါလည္းပဲ ေဆးစြဲတဲ့သူေတြရဲ႕ သဘာဝအေနအထားအရ ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ နည္းနည္းေလးထူးျခားပါတယ္။ ဟိုတုန္းက ဆိုရင္ ဘိန္းျဖဴသံုးတဲ့သူသည္ ဘိန္းျဖဴကိုပဲ သံုးတယ္။ ေဆးေျခာက္သံုးတဲ့သူသည္ ေဆးေျခာက္ပဲသံုးတာမ်ားတယ္။ အရက္ေသာက္တ့ဲသူက အရက္ပဲေသာက္တယ္။ မေရာၾကဘူး သီးသီးသန္႔သန္႔ရွိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေနာက္ပိုင္းဘယ္လိုျဖစ္ လာလဲဆိုေတာ့ ေဆးဝါးရမႈအခက္အခဲရွိလာတဲ့အခါၾကေတာ့ မူးဖို႔အတြက္ကို ဘိန္းျဖဴရရင္ ဘိန္းျဖဴ၊ ေဆးေျခာက္ရရင္ ေဆးေျခာက္၊ အရက္ရရင္အရက္ တစ္ခါတစ္ခါၾကေတာ့လည္း အဲလိုေတြေပါ့အကုန္ေရာၿပီးသံုးၾကတာေပါ့၊ အစားထိုး သံုးျခင္းအားျဖင့္ ေပၚလီဒရိုက္ေတြ ျဖစ္သြားတယ္။ တစ္ခ်ိဳ႕ၾကေတာ့လည္းပဲ အခုေခတ္အေျခအေနအရၾကျပန္ေတာ့ တစ္ခါတစ္ခါ ဘိန္းျဖဴကို သံုးတယ္ျဖတ္တယ္။ ျဖတ္တဲ့အခါၾကေတာ့ အာသာရွိေနတယ္။ အဲဒီ့ေတာ့ ဘိန္းျဖဴေလာက္ေတာ့ မဆိုးဘူးဆိုတဲ့ ဒိုင္ရာဇီပင္ကို သံုးလိုက္တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒိုင္ရာဇီပင္က သိပ္အဆင္မေျပတဲ့အခါၾကေတာ့ အရက္ကိုလည္း ေသာက္ျပန္တယ္ ဒီလိုေပါ့။ တကယ္တမ္းဆို ဘိန္းျဖဴနဲ႔ စိတ္ႀကြေဆးဆိုတာ သက္သက္ဆီ၊ ဘိန္းျဖဴက လူေတြကိုၿငိမ္ၿပီးေတာ့ ဇိမ္ရွိေစတယ္။ စိတ္ႀကြေဆးက တက္ႀကြေစတယ္။ ဒီႏွစ္ခုကိုမတြဲဘူး။ အခုအခါေတြက ထူးဆန္းတာေပါ့ေနာ္ ေခတ္ေနာက္ပိုင္း ဆန္းတာေတြေပါ့ ဘိန္ျဖဴ သုံးလိုက္တယ္။ စိတ္ၾကြေဆးပါ သံုးလိုက္တယ္။ သူတို႔ေျပာတဲ့အေနအထားအရေတာ့ ဘိန္းျဖဴက ၿငိမ္တဲ့အခ်ိန္ စိတ္ႀကြ ေဆးက တက္တဲ့အခ်ိန္ ဒီႏွစ္ခုေတြ႕လိုက္တဲ့ အခ်ိန္ေလးကို ႀကိဳက္သြားၾကတယ္ ဒီလိုေလးေတြ ေတာ္ေတာ္ေတာ့ ထူးဆန္းတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳေလးေတြေတာ့ ဒါေၾကာင့္မို႔လို႔ အဲလို တြဲသံုးတာေလးေတြလည္း ရွိပါတယ္။

ေမး။ သံုးစြဲသူအမ်ားစုကေတာ႕ ဘယ္အသက္အရြယ္ေတြပါလဲ။

ေျဖ။ လူငယ္ေတြအဓိကေပါ့ေနာ္ လူဘႀကီးလဲပါပါတယ္။ သူကေတာ့ နယ္စပ္ေဒသရယ္လို႔မွမဟုတ္ပါဘူး ေဆးဝါးရရွိဖို႔လြယ္တဲ့ ေနရာမ်ိဳးေတြမွာၾကေတာ့ အေပါင္းသင္းေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ေစ်းႏႈန္းအရလဲ သံုးႏိုင္တဲ့ အေျခအေနရွိလာတဲ့ အခါၾကရင္ လြယ္လင့္ တကူ သံုးတတ္ၾကတယ္။ ဒီလိုသံုးတတ္တာၾကေတာ့ ဘယ္ေဒသမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေတြကာကြယ္ဖို႔ဆိုတာ ေတာ္ေတာ္လည္း ခက္ပါတယ္။ ခက္ေပမယ့္လို႔ နံပါတ္ ၁ အေနနဲ႔ကေတာ့ ဘာပဲေျပာေျပာအေျခခံက ပညာေပးမႈေပါ့။ မူးယစ္ေဆးဝါအႏၱရာယ္ အသိပညာေပးတာေပါ့ေနာ္။ ဒါတင္မဟုတ္ပဲနဲ႔ စိတ္ကိုစြဲလမ္းေစတဲ့ ေဆးမ်ားဆိုၿပီးေတာ့ မူးယစ္ေဆးဝါး လို႔ေတာ့ မသတ္မွတ္ေတာ့ ဥပမာအလြယ္ကူဆံုးေျပာရင္ အရက္ေပါ့ေနာ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ အခုေခတ္မွာ လူငယ္ေတြသံုးေနတဲ့ ေကာ္၊ ဓာတ္ဆီ၊ ေရနံဆီ၊ အေရာင္တင္ဆီရႈတာမ်ိဳး ေလးေတြေပါ့ အဲလိုဟာမ်ိဳးေလးေတြၾကေတာ့ အားလံုးစြဲလမ္းတတ္တယ္။ ဘိန္းဆိုတာမ်ဴိးၾကေတာ့ ညင္သာစြာနဲ႔ ထိေရာက္စြာ ပညာေပးရမွာ။ ေက်ာင္းတြင္ဆို ေက်ာင္းတြင္းကလူေတြ ေက်ာင္းျပင္ပ လူငယ္ေတြ။ မူယစ္ေဆးဝါးလို႔ မသတ္မွတ္ေပမယ့္ စြဲတတ္တဲ့ေဆးျဖစ္တဲ့ အရက္လည္း ေတာ္ေတာ္ျပႆနာတတ္တယ္။ အရက္ေရာ ေစာေစာကေျပာတဲ့ ေကာ္လိုဟာမ်ိဳးေတြကိုေရာ ပညာေပးမႈေတြ ျပဳလုပ္ရမွာပါ။ ေနာက္တစ္ဆင့္ကေတာ့ ကုသမႈပါ။ ဒီအသိုင္းအဝိုင္း(၃)ခုစလံုးကေတာ့ တာဝန္ရွိပါတယ္။ မူးယစ္ေဆးဝါးဆိုတာ ေတာ္ေတာ္ေၾကာက္စရာေကာင္းပါတယ္။ ေယဘုယ ေျပာရင္ေတာ့ ေတာ္ေတာ္ဒုကၡေပးတဲ့အရာျဖစ္ပါတယ္။ သံုးစြဲသူကိုယ္တိုင္ကိုလည္း ေမးၾကည့္ပါ၊ သူေတာ္ေတာ္ဒုကၡေရာက္ ပါတယ္။ ေတာ္ေတာ္ ခံစားရပါတယ္။ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ က်မ္းမာေရး အနီးစပ္ဆံုးသူတို႔မိသားစု ခံစားရပါတယ္။ သူတို႔ ရပ္ကြက္၊ သူတို႔ၿမိဳ႕နယ္ ေနာက္ဆံုးသူတို႔ႏိုင္ငံ အားလံုးခံစားရတယ္။

ေမး။ အသင္းရဲ႕ လက္ရွိေဆာင္ရြက္ခ်က္ေတြကို သိခ်င္ပါတယ္။

ကြ်န္ေတာ္တို႔ MANA (ျမန္မာႏိုင္ငံမူးယစ္ေဆးဝါးဆန္႔က်င္ေရးအသင္းအေနနဲ႔ကေတာ့ ၁၉၉၄ ဇြန္လ(၂၆)ရက္ေန႔ကတည္းက စတင္ဖြဲ႕စည္းၿပီးေတာ့ မူးယစ္ေဆးဝါးနဲ႔ပတ္သတ္လို႔ ဆန္႔က်င္တဲ့လုပ္ငန္း။ ဒါေပမယ့္လို႔ ဆန္႔က်င္တဲ့လုပ္ငန္း ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ဖမ္းဆီးႏွိမ္ႏွင္းတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘူး။ သံုးစြဲေနတဲ့လူေတြကူညီဖို႔ မျဖစ္သင့္တာေတြမျဖစ္လာဖို႔ ပညာေပးဖို႔ ဆိုတာေတြကို အၿငိမ္းစား က်မ္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ျပည္ထဲေရး၊ လူမႈဝန္ထမ္းက လူႀကီးေတြကစုစည္းၿပီးေတာ့ စတင္ေဆာင္ရြက္ခဲ့တာျဖစ္လို႔ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ မူးယစ္ေဆးဝါးဆန္႔က်င္ေရးလုပ္ငန္းေတြမွာ ပါဝင္ေဆာင္ရြက္တယ္။ လူငယ္ေတြကို အဖြဲ႕အစည္းမ်ား ဖြဲ႕စည္းၿပီးေတာ့ မူးယစ္ ေဆးဝါးတားဆီးေရး၊ ကာကြယ္ပညာေရးလုပ္ငန္းမ်ားကိုေဆာင္ရြက္တယ္။ ထို႔အတူပဲ မူးယစ္ေဆးဝါးသံုးစြဲၿပီးေတာ့မွ အခု လူေကာင္းျဖစ္ေနၿပီးျဖစ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းဖြဲ႕စည္းေပးၿပီးေတာ့မွ မူးယစ္ေဆးဝါးကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းေတြကို ေဆာင္ရြက္ေန ပါတယ္။

ေမး။ ထိေရာက္တဲ႕ ကာကြယ္တားဆီးေရးလုပ္ငန္းေတြကို ဘယ္လိုမ်ားေဆာင္ရြက္သင္႔တယ္လို႕ ျမင္ပါသလဲ။

ေျဖ။ အမ်ိဳသားေရးအသြင္ လုပ္ရတယ္ဆိုတာ တကယ္ႀကီးမားတဲ့အႏၱရာယ္။ အဲဒါကိုကာကြယ္တဲ့အခါ တစ္ဦးတစ္ေယာက္နဲ႔ မရပါဘူး။ နံပတ္တစ္အေနနဲ႔ကေတာ့ မိသားစုအသိုင္းအဝိုင္းအေနနဲ႔ကေတာ့ ေစာေစာကေျပာသလို ေဆးကုတာ ဘာညာ လုပ္ႏိုင္တယ္။ သူတို႔ကို ကူညီဖို႔ၾကေတာ့ လူမႈေရးအဖြဲ႕အစည္းက လိုလာပါတယ္။ အစိုးရက ကုသေပးမယ္ ဒီလိုပညာေပး လုပ္ငန္းေတြလုပ္သလို သူတို႔ တစ္ေယာက္တစ္ဦးထဲနဲ႔ လုပ္လို႔မရဘူး။ NGO ေတြ ပရဟိတအဖြဲ႕အစည္းေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား လည္း အခု လုပ္ေနပါတယ္။ အဲဒီ့အဖြဲ႕အစည္းေတြအားလံုးက ဒီကိစၥေတြကို ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ရပါမယ္။ ဒါအျပင္ကိုပဲ ၿငိမ္ခ်မ္းေရး အဖြဲ႕အစည္းေတြနဲ႔ ေဒသအသီးသီးက အဖြဲ႕အစည္းေတြကလည္း သူတို႔အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ တကယ္တန္းေျပာ ရရင္ ဒီလိုဟာေတြကို လက္မခံပါဘူး။ တစ္ခ်ိဳ႕အဖြဲ႕ေတြဆိုရင္ အင္မတန္ျပင္းထန္စြာ အေရးယူေဆာင္ရြက္ပါတယ္။ ဒီသံုးခုက ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မယ္ဆိုရင္ ေအာင္ျမင္စြာ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္မွာပါ။

ျမစ္မခမွျပန္လည္မွ်ေ၀သည္...