Morning sickness ကိုယ္ဝန္ရွိစ အိပ္ရာထေရာဂါ

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စ အေစာပိုင္းလေတြမွာ ပ်ိဳ႕တာ၊ အန္တာကို Morning sickness ကိုယ္ဝန္ရွိစ အိပ္ရာထေရာဂါလို႔ ေခၚျပီး ေဆးစာနဲ႔ Nausea gravidarum လို႔ ေခၚပါတယ္။ မနက္ခင္းမွာ အျဖစ္မ်ားလို႔ ဒီနာမယ္ ေပးတာျဖစ္မယ္။ ေန႔ခင္းေရာ ညပိုင္းမွာပါ ျဖစ္တတ္တာပါဘဲ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္တိုင္းလိုလို ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ ၇ဝ-၈၅% ျဖစ္တတ္။ တဝက္ေလာက္က ေဆးကုသမႈ ခံယူၾကရတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ကို္ယ္ဝန္ ၆ ပတ္မွာ စတတ္ျပီး၊ ၁၂ ပတ္ေရာက္ရင္ သက္သာသြားၾကတယ္။ ပ်ိဳ႕-အန္နယိ၊ ရင္သားနာမယ္၊ အစာအိမ္ျပႆနာေပးမယ္၊ အားယုတ္မယ္၊ မၾကာခဏ ဆီးသြားမယ္၊ ေမာပမ္းမယ္၊ ေသြးအနည္းငယ္ ဆင္းႏိုင္တယ္၊ အားအင္ျပည့္ျပီး အေလးခ်ိန္ တိုးလာမယ္။ အေနအထိုင္ ခက္ခဲလာမယ္။ အေရျပား ေျပာင္းလဲမႈေတြရွိမယ္၊ သြင္ျပင္လကၡဏာမ်ား နဲ႔ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာလည္း ေျပာင္းလာမယ္။

မိခင္ေလာင္းမွာ အေတာ္အေနရခက္တယ္။ အန္တာက အေတာ္အသင့္ ဆိုးတာနဲ႔ လက္ထိုးအန္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တျခား အန္တဲ့ေရာဂါေတြလို ေဆးကုစရာ မလိုပါ။ ကေလးကိုလဲ မထိခိုက္ေစပါ။ ဆိုးရင္ေတာ့ ေရဓါတ္-ဆားဓါတ္ ခန္းေျခာက္တာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ က်မယ္။ Alkalosis (အယ္လ္ကာလီ) ဓါတ္မ်ားတာ နဲ႔ Hypokalemia (ပိုဆက္ဆီယမ္) နည္းတာေတြ ျဖစ္မယ္။ ေဆးကုဘို႔လိုျပီ။

ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ-
အနံ႔အသက္တခ်ိဳ႕ကို မၾကိဳက္ျဖစ္တာေၾကာင့္လား ထင္ရတယ္။ (အီစထိုဂ်င္) ေဟာ္မုန္း မ်ားလာလို႔ထင္ၾကတယ္။ အရင္ကထက္ အဆ ၁ဝဝ အထိမ်ားလာတယ္လို႔ တခ်ိဳ႕ကဆိုတယ္။ အေသအျခာ ဒါေၾကာင့္လို႔ မေျပာႏိုင္ပါ။ သၾကားဓါတ္နည္းလို႔လဲ ထင္တယ္။ ကေလးဆီ အခ်င္းကတဆင့္ပို႔ေပးရလို႔ နည္းတာ။ (ပရိုဂ်က္စတီရုန္း) မ်ားလာလို႔ သားအိမ္ၾကြက္သားေတြ ေလွ်ာ့လာေစသလို အစာအိမ္ ၾကြက္သားကိုလဲ အဲလိုေလွ်ာ့ေစမလား ထင္ရတယ္။ HCG ေဟာ္မုန္း မ်ားတာလဲ စဥ္းစားတယ္။ အသဲ (အင္ဇိုင္းမ္) မ်ားလာေၾကာင့္လားလဲ စဥ္းစားတယ္။ ကာကြယ္စနစ္အေနနဲ႔လဲ စဥ္းစားတယ္။ အထဲကကေလးကို မေအစားတဲ့ထဲပါတဲ့ အဆိပ္အေတာက္ေတြရန္ကေန အကာကြယ္ေပးတာလား စဥ္းစားလာတယ္။ ပ်ိဳ႕တာ-အန္တာမျဖစ္တဲ့ ကိုယ္ဝန္က ပိုပ်က္က်တတ္တယ္လို႔ ထင္တယ္။ မိခင္ကိုလဲ တနည္းတလမ္းနဲ႔ ကာကြယ္တာလဲ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ရင္ ခုခံစနစ္အား နည္းလာတယ္။ မသင့္တာကို အန္ျပစ္တဲ့သေဘာ ျဖစ္မလား ယူဆတယ္။

ဘယ္လိုကုသမလဲ
ျဖစ္ေစတာ မေသျခာလို႔ ကုသနည္းဟာလဲ မေရရာလွပါ။ ခံစားရတာကို သက္သာေအာင္သာ လုပ္ရတာမ်ားတယ္။
• အစာေခ်ရည္ဆန္တာနဲ႔ တြဲေနတာဆိုရင္ ညမအိပ္ခင္ Antacid ေလေဆး ေသာက္အိပ္ပါ။
• အစားအေသာက္မွာ (ဖိုင္ဘာ) မ်ားတာ စားေပးပါ။ အဆီလဲ စားဘို႔ လိုတယ္။ ေပါင္မံု႔ျဖဴက အညိဳထက္ ဒီေနရာမွာ သင့္တယ္။ အသီးအႏွံ၊ အသီးအရြက္ေတြလဲ အစိမ္းမစားသင့္ပါ။ အဆီမ်ားတဲ့အသား ေရွာင္ထားပါ။
• စားျပီးရင္ လဲေလ်ာင္းမေနပါနဲ႔၊ အစာစားျပီး လမ္းေလွ်ာက္ေပးပါ။
• သၾကားဓါတ္နည္းတာျဖစ္ရင္ သြားရည္စာ ခဏခဏစားေပးပါ။
• သံပရာ၊ ေရွာက္သီး၊ လိမ္ေမာ္သီးေတြက အက်ိဳးမ်ားေစတယ္။ Ginger capsules, Ginger tea ခ်င္း (ဂ်င္း) ေဆးေတာင့္၊ ခ်င္းလဖက္ရည္ ေကာင္းတယ္။
• အန္ရင္ ေရခဲငံုပါ။
• တခါစားရင္ နဲနဲခ်င္းစားပါ။ တမင္းမစားျပီးျပီးခ်င္း ေရမေသာက္ေသးဘဲ နာရီဝက္ေနမွ ေသာက္ပါ။ မစားခင္ ေရကို နာရီဝက္ၾကိဳ ေသာက္ထားပါ။ မနက္ မထခင္ Soda crackers စားႏိုင္တယ္။ အိပ္ရာထရင္ Crackers စားပါ။ အနံ႔၊ အရသာ မၾကိဳက္တာမစားပါနဲ႔၊
အစာစားခ်ိန္မွာ မစားဘဲမေနပါနဲ႔၊ • ေကာင္းေကာင္း အနားယူပါ၊ ကိုယ္လက္လႈတ္ရွားမႈ လုပ္ေပးပါ။
• Acupressure wristbands လက္မွာပတ္ထားပါ။ Sea Bands နဲ႔ Relief Band Device ေတြလဲသံုးႏိုင္တယ္။
• Salty potato chips အာလူးခ်စ္ပ္ စားႏိုင္တယ္။ Preggie Pops lollipops ငံုထားပါ။
• သံဓါတ္အားေဆးေၾကာင့္ထင္ရင္ Slower-release ျဖစ္ျဖစ္ Lower-dose iron pills သံဓါတ္နည္းနည္းသာပါတာ ေျပာင္းေသာက္ပါ။
• (ဗီတာမင္ ဘီ ၆) 50 mg ေသာက္ပါ။
• ဆားဓါတ္ ခန္းေျခာက္တာျဖစ္ရင္ ORS ဓါတ္ဆားထုပ္ ေသာက္ပါ။ ေသာက္တာလဲ အန္ရင္ Ringer Lactate drip သြင္းပါ။

ကိုယ္ဝန္ရင့္လာရင္ ျဖစ္တတ္တာေတြအတြက္ -
• ခါးနာရင္ အေနအထား ေျပာင္းေပးပါ။ ခြါျမင့္ဖိနပ္ မစီးရ။ အေလးအပင္မ မရ။ ခါးကုန္းျပီးမ မတင္ရ၊ မလုပ္ရ။ ေျခေထာက္ကို အျမင့္မွာတင္ျပီး နားပါ။ ဒူးေကြး၊ ေဘးတဖက္ လွည့္အိပ္ပါ။ ေပါင္ျခားထဲ တခုခုခံထားပါ။ ခါးကို အပူ-အေအး တင္ေပးပါ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။
• အသက္႐ွဴခက္ခဲရင္ ခါးမတ္မတ္ ထိုင္ပါ။ အိပ္ရင္ ခပ္မတ္မတ္ အိပ္ပါ။ အသက္႐ွဴေလ့က်င့္ခန္း လုပ္ပါ။
• ဝမ္းခ်ဳပ္ရင္ ေရ-အရည္မ်ားမ်ား ေသာက္ပါ။ အသီးအႏွံမ်ားမ်ား စားပါ။ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္ပါ။
• ႂကြက္သားနာရင္ (ကယ္လ္စီယမ္) ေဆးစားပါ။ လႈပ္ရွားရင္ သက္သက္သာသာလုပ္ပါ။
• အအိပ္ပ်က္ရင္ မအိပ္မီ ေရေႏြးျဖင့္ ေရခ်ိဳးပါ။ နားနားေနေနေန ထိုင္ပါ။
• အစာမေၾကျဖစ္ရင္ တေန႔ ၅-၆ ႀကိမ္ အစာနည္းနည္းခ်င္း စားပါ။ ေလထတတ္သည့္ အစားေရွာင္ပါ။ ဆိုဒါ-အင္တီအက္စစ္ေဆး မစားရ။ အစားစားစဥ္ ခပ္မတ္မတ္ထိုင္စားပါ။ စားၿပီးၿပီးခ်င္း မအိပ္ရ။ အစားစားၿပီး ၂ နာရီ အတြင္း ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ရ။
• ေသြးျပန္ေၾကာထံုးရင္ ေျခေထာက္ ျမွင့္ထားပါ။ လွဲေနပါ။ အၾကာႀကီး မရပ္-မသြားရ။ ေျခအိပ္-ဖိနပ္ အၾကပ္ မစီးရ။ အထူးလုပ္သားသည့္ ေျခအိပ္သံုးပါ။ အျမဲထိုင္မေနရ။
• ေဖါေရာင္ရင္ ေျခေထာက္ ျမွင့္ထားပါ။ ဘယ္ဘက္ေစာင္း အိပ္ပါ။ ဆားေလွ်ာ့စားပါ။
• ရင္သား ႀကီးထြားလာမယ္၊ နာမယ္၊ တင္းမယ္။ ထိပ္ဖ်ား အေရာင္ ရင့္လာမယ္။ ထိပ္ဖ်ားဝင္ေနရင္ ဆြဲထုတ္ေပးပါ။ ေရခ်ိဳးစဥ္ ႏို႔ထိပ္ဝကို သန္႔ရွင္းေပးပါ။ ႏို႔သီးေဘးမွ အေရာင္ညိဳအဝိုင္းတြင္ ဘဲ-ငန္း အေရျပားလို အသီးလံုးေလးမ်ား ေပၚလာမယ္။ ရင္သားတြင္ အလံုး-အက်ိတ္ ရွိ-မရွိ စစ္ေဆးပါ။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ အန္ျခင္း
ကိုယ္ဝန္ေဆာင္သူ ၇ဝ-၈၅% မွာျဖစ္တတ္တယ္။ တခါတေလ ေဆးေတြ အသံုးမက် ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ မျဖစ္မေန ေပးရတဲ့ ေဆးတခ်ိဳ႕ဟာ Placebo လူနာ စိတ္သက္သာရေစတဲ့ေဆးလို႔ ေခၚတယ္။
• ဗီတာမင္ ဘီ ၆ ေပးေလ့ရွိတယ္။ Doxylamine 10 mg + Pyridoxine (B6) 10 mg ေပးသင့္တယ္။ B-Natal TheraPops နဲ႔ B-Natal Lozenges ေတြဟာ ဗီတာမင္ ဘီ-၆ ပါတဲ့ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။
• ဆိုးဝါးသူေတြကို Promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီျခား၊ Prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမွ ၁၂ နာရီ ျခား ေပးႏိုင္တယ္။
• Meclizine, Dimenhydrinate, Metoclo-pramide ေတြကိုလည္း ေပးႏိုင္တယ္။
• Methylprednisolone 16 mg စားေဆး၊ ထိုးေဆး ကို ေနာက္ဆံုးအျဖစ္ ေပးႏိုင္တယ္။ ၃ ရက္နဲ႔ သက္သာရင္ ၂ ပတ္အထိ ဆက္ေပးပါ။ မသက္သာရင္ ရပ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ႏုစဥ္ Corticosteroids မေပးတာ ေကာင္းတယ္။
• Psi Bands Acupressure ကို လက္ေကာက္ဝတ္မွာ ပတ္ထားႏိုင္တယ္။
• Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE နဲ႔ Essential Oil Therapy တို႔က ေခတ္သံုးေဆးေတြပါ။
• ဂ်င္း (ခ်င္း) Ginger capsules of 250 mg တေန႔ ၄ ၾကိမ္ ေပးတယ္။
• တရုပ္အပ္စိုက္နည္းမွာ Acupuncture point P6 ေနရာမယ္ စိုက္ေပးရတယ္။

Hyperemesis Gravidarum ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ အလြန္အၾကြံ အန္ျခင္း
• ကိုယ္ဝန္ ၁% မွာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ေနရာမွာ ၂ဝဝ မွာ ၁ ေယာက္ကေန ၄ ေယာက္ထိ ျဖစ္တတ္တယ္။
• ကိုယ္ဝန္ဖ်က္ေပးရတဲ့ အထိဆိုးသူရွိတယ္။
• ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတယ္ဆိုတာ တိတိပပမသိပါ။
• ကိုယ္ဝန္ ၈-၁၂ ပတ္ရွိခ်ိန္ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ၂ဝ ပတ္ဆိုရင္ ၁ဝ% ေလာက္ဘဲ ဆက္ရွိေနတတ္တယ္။
• အန္တာ ၾကာရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့၊ အာဟာရနည္း၊ ဓါတ္ဆား အခ်ိဳးအဆ ေျပာင္းလဲလာႏိုင္တယ္။
• အနားယူခိုင္းပါ။ အစာကို နည္းနည္းနဲ႔ အၾကိမ္ခြဲစားေစပါ။ ပရိုတင္း မ်ားမ်ား ေၾကြးသင့္ျပီး အဆီနဲ႔အစပ္ ေလ်ာ့သင့္သည္။
• Normal saline or Lactated Ringer solution သြင္းေပးဘို႔ လိုႏိုင္တယ္။ ဂလူးကို႔စ္၊ ဗီတာမင္ဘီ ၁၊ ဘီ ၆၊ မဂၢနီဆီယမ္ ေပးရမယ္။ Zofran (Ondansetron) ေဆးကို အေမရိကားမွာ အမ်ားဆံုးသံုးတယ္။ မရေသးရင္ Methylprednisolone IV ေဆးေပးမယ္။ ကိုယ္ဝန္ ၁ဝ ပတ္ ထက္ေစာရင္ေတာ့ မေပးဘူး။ အဂၤလန္မွာ Promethazine နဲ႔ Metoclopramide, Prochlorperazine ေတြသံုးတယ္။

ကိုယ္ဝန္ေဆာင္စဥ္ မေသာက္သင့္တဲ့ေဆး၊ သတိနဲ႔ေပးရမဲ့ေဆးေတြကေတာ့ –
Vitamin A (မ်ားရင္)၊ Aspirin, Ibuprofen အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ Azithromycin, Erythromycin, Clarithromycin, Furazolidone ပိုးေသေဆးေတြ၊ Prednisolone ပရက္နီဆိုလံုးေဆးေတြက လူသိမ်ားတယ္။ Arbor vitae, Beth root, Black cohosh, Blue cohosh, Cascara, Chaste tree berry, Chinese angelica, Cinchona, Cotton root bark, Feverfew, Ginseng, Golden seal, Juniper, Kava kava, Licorice, Meadow saffron, Pennyroyal, Poke root, Rue, Sage, Senna, Tansy, White peony, Wormwood, Yarrow, Yellow dock တိုင္းရင္းေဆး အမ်ိဳးအစားေတြ ျဖစ္တယ္။ ဆရာဝန္သံုး Isotretinoin, Etretinate, Phenytoin, Carbamezapine, Ergotamine, Methysergide, Zithromax, Zmax, Zathrin ေဆးေတြလဲပါတယ္။

Credit : Dr. တင့္ေဆြ